NEDERLAND VERANDERT
Er wachten ons grote uitdagingen op het gebied van water, klimaat, natuur, ecologie, energie, visserij, toerisme, recreatie en wonen. Deze opgaven hebben veel invloed op hoe de omgeving er straks uit komt te zien. Ook in het IJsselmeergebied wordt steeds zichtbaarder hoe deze ontwikkelingen vragen om betrokkenheid, de juiste keuzes en een goede onderlinge afstemming.
Tegen deze achtergrond heeft het team ONGEZOUTEN afgelopen 2 jaar een rondreizend activiteitenprogramma georganiseerd om hier aandacht voor te vragen en verschillende partijen bij het gesprek over omgevingskwaliteit in het gebied te stimuleren. Nadat we de Erfgoed Deal-periode eind 2023 hebben afgerond, richten we ons in 2024 op mogelijkheden om deze dialoog blijvend te stimuleren. Zo hebben we een participatie-tool ontwikkeld die bij allerlei gebiedsprocessen kan worden ingezet.
ONGEZOUTEN
De campagne ONGEZOUTEN had als doel mensen bijeen te brengen en het gesprek aan te gaan over omgevingskwaliteit van het IJsselmeergebied met oog op de toekomst. Op verschillende locaties langs het IJsselmeer, waar actuele (bouw)plannen aan de orde zijn, werd een divers (cultureel) activiteitenprogramma met onder andere lezingen en expedities aangeboden. We boden ruimte voor uitwisseling, inspiratie en verbinding en maakten bovendien duidelijk welke veranderingen er op stapel staan.
Met ONGEZOUTEN werd aandacht gevraagd voor de samenhang in het IJsselmeergebied als geheel, namen we het verleden als inspiratie voor de toekomst en verbinden we opgaven en thema’s, maar ook professionals, bewoners, ondernemers en overheden om gezamenlijk naar de lange termijn te kijken. De kracht van deze tocht door het IJsselmeergebied, van gemeente naar gemeente, van provincie naar provincie, zat hem in het feit dat we op een creatieve manier partijen bij elkaar brachten die niet standaard aan dezelfde tafel zitten.
ONGEZOUTEN is een initiatief van MOOI Noord-Holland en Het Oversticht en is mede mogelijk gemaakt door de Erfgoed Deal en Provincie Noord-Holland, Provincie Flevoland, Provincie Friesland en Provincie Overijssel.
BPIJ
De campagne kwam voort uit het Bestuurlijk Platform IJsselmeergebied (BPIJ), een samenwerkingsverband van verschillende overheden en maatschappelijke partners rond het IJsselmeer en de randmeren. Samen met de Handreiking Omgevingskwaliteit, een Inspiratieteam en een Ruimtelijke Verkenning vormde de campagne een zorgvuldig pakket aan bouwstenen waarmee op eigen wijze werd gewerkt aan de in de Agenda IJsselmeergebied 2050 geformuleerde ambities. Voor meer informatie zie hier
AGENDA IJSSELMEERGEBIED 2050
De omgang met het water is zo verweven met onze geschiedenis dat we soms vergeten hoe bijzonder dit is. Dat geldt zeker voor het IJsselmeergebied.
Als geen ander vertelt dit gebied het verhaal van Nederland. Het geheel van water, oud land en nieuw land is uniek in de wereld. Ook de combinatie van internationale natuurwaarden met de vele gebruiksfuncties voor bijvoorbeeld waterveiligheid, zoetwatervoorziening, waterrecreatie, scheepvaart en visserij is bijzonder.
In het Deltaprogramma zijn maatregelen voor het toekomstige waterbeheer vastgelegd, maar daarmee zijn we er nog lang niet. Er ligt nog een grote uitdaging om deze maatregelen in samenhang te bezien en goed af te stemmen op de kwaliteiten en functies van het IJsselmeergebied. De Agenda IJsselmeergebied 2050 beschrijft het gewenste toekomstperspectief voor het gebied en hoe we dit aan willen pakken.
ERFGOEDDEAL
Het team van ONGEZOUTEN heeft met succes meegedongen naar de Erfgoeddeal van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Doel van deze deal is om met overheden en maatschappelijke organisaties die zich bezighouden met cultuurhistorie en ruimtelijke kwaliteit de bewustwording te vergroten van de (erfgoed) kwaliteiten van de kustlandschappen van het IJsselmeergebied (inclusief de oude kusten en de randmeren), bij zowel professionals als bij het publiek.
En te laten zien dat zij kunnen bijdragen aan hoogwaardige en integrale ontwikkelingen die meer kunnen worden dan een optelsom van lokale en sectorale planontwikkeling. Door op allerlei verschillende manieren langdurig en structureel in te zoomen op de (erfgoed)kwaliteiten van het gebied wordt de grote waarde van het IJsselmeergebied duidelijk bij een breed publiek.
RESULTATEN
ONGEZOUTEN heeft van 2021 en 2023 op verschillende locaties rondom het IJsselmeer een activiteitenprogramma georganiseerd waarmee ruimtelijke opgaven, regio's en mensen met elkaar werden verbonden en heeft op inspirerende en creatieve wijze ruimte gecreëerd om de dialoog aan te gaan over omgevingskwaliteit. Dat heeft het team van ONGEZOUTEN gedaan met allerlei partijen die normaal gesproken niet vanzelfsprekend bij elkaar aan tafel zitten waarbij verbinding en onderlinge kennis-uitwisseling werd gestimuleerd. Daarbij zijn nadukkelijk ook de bewoners, gebruikers en (natuur)beheerders van de IJsselmeerkusten betrokken en zijn zij niet alleen als probleemeigenaar benaderd maar juIst ook in stelling gebracht als kwaliteits-eigenaren en -makers.
De kracht van de campagne zat hem in het gesprek op de plek, het activeren en agenderen, en in het inzichtelijk maken van complexe opgaven in het gebied en daarmee begrip creëren. Zo vormde ONGEZOUTEN - behalve een vehikel voor het verbinden over en weer van de plas - een instrument voor het inbedden van het gesprek over ruimtelijke kwaliteit en bovendien een belangrijke vertalende en verbindende schakel tussen beleid en burgers.
Lees ook het artikel 'In gesprek óp de plek' op de website van de Erfgoed Deal.
BEWUSTWORDING
ONGEZOUTEN heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de bewustwording in de IJsselmeercommunity en bij de brede doelgroep van het feit dat de opgaven in het gebied gezien moeten worden als onderdeel van een groter systeem, in de context van een groter, dynamischer gebied (het deltadenken), en als logisch onderdeel van het water- en bodemsysteem. We maakten de IJsselmeercommunity bewuster van het langetermijndenken en verbonden steeds de korte en lange termijn met elkaar. Daarbij was er ruimte voor de verbeeldingskracht en het vrije, agenda-loze gesprek. We benadrukten steeds dat het belangrijk is - wanneer mogelijk en wenselijk – om de dialoog over omgevingskwaliteit in een zo vroeg mogelijk stadium in een gebiedsproces in te bedden. Ook om het gesprek op de plek te voeren, met alle stakeholders, in een participatieve vorm. We namen het verleden daarbij als inspiratiebron voor de toekomst, met aandacht voor zowel de natuur- als cultuurhistorie.
ONGEZOUTEN OPBRENGSTEN
- Verbinding, inspiratie en kennisdeling over en weer van het IJsselmeer.
- Bewustwording van de kansen die erfgoedkwaliteiten bieden bij regionale gebiedsopgaven.
- Bewustwording van het belang van een integrale aanpak een de benadering van het gebied als geheel.
- Het belang van het in een vroeg stadium inbedden van de dialoog over omgevingskwaliteit in gebiedsprocessen, op de plek waar het gebeurt en met het oog op een langer termijnperspectief.
- Een bundeling van praktische en participatieve activiteiten en gespreksmethoden in de vorm van een ONGEZOUTEN waaier, die breed ingezet kan worden bij ruimtelijke gebiedsprocessen.
Meet the team
ONGEZOUTEN is een interdisciplinair team van adviseurs, een kunstenaar en communicatiespecialisten die zich inzetten voor ruimtelijke kwaliteit in het IJsselmeergebied.
Van links naar rechts: Elmo Vermijs, Lisa Timmerman, Romy Schuit, Jef Mühren, Petra Schilder, Daan Goris,
Lisanne van den Bulk, Marlies Buurman
& Daan Kuiper.
Niet op foto: Bart Buijs en Laura Simões